BUĞDAY SÜRME HASTALIKLARI
Adi Sürme [Tilletia caries (DC.) Tul., T. foetida (Wallr.)Liro.] Cüce Sürme (T. contraversa Kühn.)
A.TANIMI VE YAŞAYIŞ
Sürme,
Ülkemizde kör, karadoğu, karamuk gibi isimlerle de anılan bir başak
hastalığıdır.Adi Sürme
hastalığını iki etmen oluşturur. Bunlardan biri Tilletia foetida(=leavis),
diğeri ise Tilletia caries’dir. Cüce
sürme hastalığını ise T.contraversa oluşturmaktadır.Bu türlerin hastalık belirtileri, biyolojileri ve
mücadelesi birbirlerine benzemekte, ayrımları ise sporların (klamidospor)
mikroskopta incelenmesi ile yapılmaktadır. T.foetida’nın
sporları oval, düz ve kenarları kalın zarlıdır. T.caries’in sporları ise yuvarlak veya ovala yakın, üzeri bal
peteği gibi desenli, kenarları düzgün dişlidir. T.contraversa’nın sporları ise daha çok T.caries’in sporlarına benzemekte, fakat etrafı narin bir zar ile
kaplıdır.
Bu türlerin,
dünyada olduğu gibi Türkiye’de de buğday çeşitlerini hastalandırma gücü
birbirinden farklı olan ırkları mevcuttur.
Tohum
üzerinde bulunan sporların enfeksiyonu yanında, toprağa karışanların da bitkiyi
hastalandırması mümkündür. Ancak, bu durum Ülkemiz için önemli görülmemektedir.
Sürme
hastalıkları dünyada ve ülkemizde buğday yetiştirilen her yere yayılmış olup,
özellikle Cüce sürme Doğu Anadolu bölgesinde yaygın durumdadır. Sürekli olarak
sertifikalı ve ilaçlı tohum kullanımıyla hastalık giderek azalmış ve
halihazırda ekonomik anlamda zarar yapmamaktadır.
1. KONUKÇULARI
2.2. Kimyasal Mücadele
4.2.1. İlaçlama zamanı
4.2.2.
4.2.3. Kullanılacak alet
ve makineler
4.2.4. İlaçlama tekniği
3. UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sürme
sporlarının çimlenmesi için en uygun toprak nemi %23-30, enfeksiyon için ise
toprak sıcaklığı 5-10°C’dir. Sürme sporları topraktaki canlılıklarını 3-5 yıl
sürdürebilmektedir.
B.BELİRTİLERİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI
Hastalığa
yakalanmış buğday bitkileri, başaklar süt olum dönemine gelinceye kadar
sağlamlardan ayırt edilemezler. Tarlada hasta bitkiler, sağlamlara nazaran
biraz kısa boyludur ve daha uzun süre yeşil kalırlar. Cüce sürmede boy kısalığı
çok daha belirgindir. Hastalıklı başakların renkleri mavimtırak-yeşil olup
sağlamlara nazaran daha hafif olduklarından dik dururlar. Buğday çeşitlerinin
birçoğunda sürmeli başakların kavuzları açılarak kirli-gri renkte kör daneler görülür.
Bazı çeşitlerde ise, bu daneler dıştan hiç belli olmaz. Bu nedenle pratik
teşhis, kör danelerin parmaklar arasında ezilmesi ile olur. Parçalanan kör dane
içinden fungusun kahverengi-siyah klamidosporları çıkar. Bunlar da içerdikleri
“trimetil amin” maddesi nedeni ile balık kokusuna benzer koku yayarlar (Şekil 1).
Şekil 1. Sürmeli danelerin bulunduğu buğday başağı (a); sağlıklı ve sürmeli buğday taneleri (b, c). |
1. KONUKÇULARI
Sürme
hastalığı etmenlerinin asıl konukçusu buğday (Triticum spp.) türleridir. Bunların dışında çavdar ve birçok yabani
buğdaygil konukçuları arasındadır.
2.MÜCADELESİ
2.1. Kültürel
Önlemler
─
Buğdayın ekim zamanı ile hastalık çıkışı arasında yakın
bir ilişki vardır. Bu nedenle güzlük ekimler erken, yazlık ekimler ise mümkün
olduğu kadar geç yapılmalıdır.
─ Sertifikalı
ve ilaçlı tohum kullanılmalıdır.
2.2. Kimyasal Mücadele
Tohum
ilaçlaması en etkin mücadele yöntemidir. Tohumun yetiştirildiği tarladaki
hastalık oranı ve Sürme sporları ile bulaşıklılık derecesi ne olursa olsun,
ilaçlanması gerekir. Çünkü tarlada çok az sürmeli dane bulunsa bile, harman
sırasında
sporlar sağlam tohumlara bulaşır. Bu nedenle, bir sürme sporunun uygun
koşullarda bir bitkiyi hastalandırmaya yeterli olduğu dikkate alındığında,
tohumluk mutlaka ilaçlanmalıdır.
4.2.1. İlaçlama zamanı
Tohumlar ekim öncesi, önerilen
tohum ilaçlarından herhangi biri ile metoduna uygun olarak ilaçlanırlar.
4.2.2.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
Bakanlık tarafından yayınlanan
“Bitki Koruma Ürünleri” kitabında tavsiye edilen bitki koruma ürünleri ve
dozları kullanılır.
4.2.3. Kullanılacak alet
ve makineler
Tohumlar ilaçlama sistemi
bulunan selektörlerde veya ilaçlama bidonlarında ilaçlanmalıdır.
4.2.4. İlaçlama tekniği
Bitki koruma
ürünü, tohum miktarına göre önerilen dozda kullanılmalıdır. Aksi halde düşük
dozda etkisizlik ortaya çıkmakta, yüksek doz ise bazen tohum çimlenmesine
olumsuz etki yapabilmektedir. Mümkün olduğunca yeni ilaçlanmış tohum
kullanılmalıdır. Artan ilaçlanmış tohum var ise uygun depolama koşullarında depolanması
halinde bir sonraki yıl kullanılabilir.
3. UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sürme
hastalıklarında değerlendirme, sarı olum döneminden hasada kadar yapıla- bilir.
Bu dönemde yapılan kontrollerde, hastalıklı başak oranı %1 veya daha az
olduğunda uygulama başarılı kabul edilir.
Kaynak: ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK
TALİMATLARI Cilt I B.23 S.9
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder