BUĞDAY KARASİNEĞİ [Phorbia securis Tiensuu (Diptera: Anthomyiidae)]

BUĞDAY KARASİNEĞİ  (Phorbia securis Tiensuu)

(Diptera: Anthomyiidae)

TANIMI VE YAŞAYIŞI

Ergin, genellikle siyah renkte olup 3.5-5.0 mm boyundadır. Kanat uzunluğu 3.0-4.5 mm olup, istirahat halinde abdomeni 1.0-1.5 mm geçer. Kanatlar gri renkli olup kanat damarları kahverengidir (Şekil 1. a,c).

Şekil 1. Buğday karasineği ergini (a), larvası (b), kanat damarlanması (c) ve pupanın apikal ucu (d).

Yeni bırakılmış yumurtalar beyaz renkte olup, zamanla sarımsı bir renk alır. Ortalama 1.2 mm boyda olup, silindirik yapıdadır.

Toplam 3 larva dönemi vardır. Yumurtadan çıkan larva beyaz renkli olup yaklaşık

1.0 mm boyundadır. İkinci dönem larva boyu yaklaşık 3.0 mm’dir. Üçüncü dönem larvalar sarımsı-beyaz renkte ve ortalama 7 mm boyundadır. Larvanın baş tarafı sivrimsi, abdomen sonu küt biçimdedir (Şekil 1b).

Pupa, kırmızımsı kahve renkte, fıçı şeklinde, ortalama 4 mm uzunlukta olup,  analda 2 adet stigma bulunur (Şekil 1d).

Bir dölünü ilkbaharda, diğer dölünü sonbaharda üzere senede iki döl verir.

Sonbahar dölünün bireyleri, kışı toprakta pupa olarak geçirir. Pupalardan ergin çıkışı nisan ayında görülür. Dişiler, yumurtalarını, yazlık ekim yapılan buğdayın ilk çıkış döneminde koleoptile, yeni çıkan yaprakların yaprak kını altına veya yakacık (ligula) civarına bırakırlar. Bir dişi günde 2-7 adet yumurta olmak üzere toplam 20- 45 yumurta bırakır.

Yaklaşık 5 gün sonra yumurtadan çıkan larvalar, mayıs sonu haziran başlarında olgun larva olurlar ve yazı diyapoz halinde geçirirler. Birinci dölün ergin çıkışı eylül-ekim aylarında olur. Bu erginler havanın iyice soğuduğu dönemlere kadar, ikinci dölü meydana getirecek olan yumurtaları bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar, erken ekilen kışlık buğdaylarda, özellikle tarlaların kenar kısımlarında daha yoğun olmak üzere hububatın toprağa yakın sap kısmında beslenerek yaklaşık 5 cm uzunluğunda galeri açarlar. Larva süresi bu döl de daha kısa olup en çok 1.5 aydır. Gelişmesini tamamlayan larvalar, zarar verdikleri bitkiden maksimum 4 cm uzaklıkta, genellikle 1-3 cm nadiren de 5 cm toprak derinliğinde kökler arasında pupa olarak kışı geçirirler.

1.  ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI

Başta buğday olmak üzere, zarar gören bitkilerde büyümede gerileme olacağı gibi bitkilerin tamamen ölümüne de neden olabilirler. Bazı yıllar, iklim koşullarına bağlı olarak zararı artabilmektedir.

Zarar, bitkinin kardeşlenme döneminde, özellikle erken ekilen tahıllarda görülür. Larva ana sapın genellikle 5 cm yukarısından girerek, onun kurumasına yol açarak “göbek kurusu” denilen zararı meydana getirir.

Ülkemizde Trakya Bölgesinde Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ’da zarar yaptığı tespit edilmiştir.

2.  KONUKÇULARI

Buğday, arpa, çavdar, yulaf ile yabani graminelerden ayrık [Agropyron repens (L.)], püsküllü çayır otu (Bromus spp.) ve itkuyruğu (Phleum pratense L.) ana konukçularıdır. Özellikle kışlık buğday ve yazlık arpada zararı oldukça fazladır.

3.  DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ

Ülkemizde bir doğal düşmanı tespit edilmemiştir.

4.  MÜCADELESİ

4.1. Kültürel Önlemler

Zararlıya karşı aşağıdaki kültürel tedbirler önerilebilir:

–     Anızların yakılmadan mekanik olarak yok edilmelidir.

–     Ekim nöbeti uygulanmalıdır.

–     İyi bir toprak işleme ve özellikle derin sürüm yapılmalıdır.

–     Makarnalık buğday ekimine ağırlık verilmelidir.

4.2. Kimyasal Mücadele

Bu zararlıya karşı, ülkemizde ruhsatlı bitki koruma 

Kaynak: ZİRAİ MÜCADELE TEKNİK TALİMATLARI CİLT 1 s. 53